KONU
1. HAKARET SUÇUNUN İNTERNET ORTAMINDA İŞLENMESİ
Özet:
Bir kimseye onur, şeref ve
saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden
ya da yakıştırmalarda bulunmak veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref
ve saygınlığına saldırma suçudur. Hangi ifadelerin hakaret sayılabileceği
göreceli bir kavramdır ve burada hakimin takdir yetkisi yüksektir. Takdir
kullanılırken tarafların yaşları, toplumsal konumları, içinde bulundukları
konum da dikkate alınır. Örneğin bir öğrenci grubu içerisinde bir kişinin
diğerine “aptal” demesi veya “lan” diye hitap etmesi hakaret olarak kabul
edilmeyebilirken aynı ifadenin rektör için kullanılması hakaret olarak takdir
edilebilir.
Hakaret cezai açıdan şikayete konu
edilip failin cezalandırılması talep edilebileceği gibi, tazminat da talep
edilebilir.
CEZAİ AÇIDAN
İnternet ortamında hakaret:
Bazı suçların cezalandırılması
açısından bilişim sistemi aracılığı ile işlenmiş olması cezayı arttırıcı bir
nedendir. Hakaret suçunda böyle bir düzenleme yoktur. Suçun bilişim sistemi
kullanılarak veya gerçek ortamda işlenmesi arasında hukuki niteliği ve yaptırımı
açısından fark yoktur.
Hakaret kişinin yüzüne karşı
yapılmışsa topluluk önünde olması şart değildir. Bu nedenle örneğin özel
mesajlarla, chat odalarının kişisel mesajlarında, facebook, twitter gibi
uygulamaların kişisel mesajları ile yapılan hakaretler de cezalandırılacaktır.
Kişinin yüzüne karşı yapılmayan hakaretlerin cezalandırılması için en az 3
kişinin haberdar olması gerekir. Bu nedenle kişi ile anlık mesajlaşma ile
yapılmayan ancak mesela internet sitesinde yayınlanarak veya çeşitli site veya
forumlarda herkese açık alanlarda veya üçten çok kişiye gidecek şekilde atılan
e-posta veya smsler de hakaret içeriyorsa bu madde kapsamında
cezalandırılacaklardır.
Nick’lere (takma isim) veya gerçek isimle açılmamış karakterlere hakaret
Bazı sanal ortamlarda kişiler gerçek
hayatlarındaki isimleri ile değil takma isimlerle veya oluşturdukları sanal
karakterlerle tanınırlar. Bu tür durumlarda eğer hakareti duyan kişiler bu
takma addan veya karakterden hakaret edilen gerçek kişinin kim olduğunu
anlayabiliyorlarsa, hakaret suçu gerçekleşmiştir. Ancak tabii ki kişinin
şikayetinde hakaret edilen takma adın kendisine ait olduğunu ve bu ad
kullanılınca hakareti duyan veya okuyan kişilerin (en azından bazı kişilerin)
kendisinden bahsedilmekte olduğunu anlayacaklarını ispatlaması gerekir. Aynı şekilde isim vermeden ama kim olduğu
anlaşılabilecek şekilde (mesela Okan Üniversitesi Tuzla kampüsünde ****** plakalı kırmızı chevrolet cruse kullanan kişi veya Kadıköy bahariye
caddesindeki kırıntı büfenin sarışın garsonu gibi.)kişiden bahsedilmişse de, kişi kendisine hakaret edildiği gerekçesi ile şikayetçi olabilir.
Hakaret durumunda yapılması gerekenler ve şikayet prosedürü
Hakaret suçu takibi şikayete bağlı
bir suçtur. Yani bazı suçlar gibi savcılık tarafından re’sen (kendiliğinden)
kovuşturulmaz, kovuşturulması için hakaret suçunun mağdurunun şikayetçi olması
gerekir. Şikayete bağlı olmanın bir diğer sonucu da, şikayetin kovuşturma veya
soruşturmanın herhangi bir aşamasında geri alınabilmesidir. Bu durumda
soruşturma devam etmez.
Hakaret suçunu öğrenen mağdurun
yapması gereken yazılı bir dilekçe ile ve dilekçe ekinde varsa delilleri ile
(site çıktıları, smsler vb.) veya sözlü olarak cumhuriyet savcılığına
başvurmaktır. Yazılı başvuru şart olmamakla birlikte uygulamada tercih
edilmektedir. Başvurulacak savcılık suçun işlendiği veya sonuçlarını doğurduğu yer
(internet ortamında işlenen suçlarda bu çok belirleyici bir kriter değildir) bu
yoksa sanığın bulunduğu yer (pek çok durumda bu da belirleyici bir kriter
değil) veya mağdurun bulunduğu yer savcılığıdır. Savcılık dışında kolluk
kuvvetlerine de başvurulabilir. Bazı bölgelerde bilişim suçları için özel
kolluk birimleri vardır. Bu birimlere başvurmak soruşturmanın hızlı
sonuçlanması açısından önemlidir.
Suç genel hak düşümü süresine tabii
olmasına rağmen (öğrenmeden itibaren 6 ay), internet ortamında delillerin
kaybolmasının çok kolay olduğu düşünüldüğünde mümkün olan en hızlı şekilde
davranmak gerektiği açıktır. Özellikle 5651 sayılı yasa ve 5809 sayılı yasa ile
servis sağlayıcılara ve yer sağlayıcılara getirilen kayıt (log) tutma
zorunluluğu süresi düşünüldüğünde suç tarihinden çok sonra yapılacak
şikayetlerin failin bulunup cezalandırılması açısından çok anlamlı olmayacağı
açıktır.
Şikayet için faili bilmek gerekli
değildir. Suçu kimin işlediğinin bilinmediği belirtilerek de şikayet edilebilir ve faillerin bulunarak cezalandırılması
talep edilebilir.
Şikayet herhangi bir harca tabii
değildir. Ceza yargılamasında masraflar kamu tarafından karşılanmaktadır.
Şikayetçi vekil (avukat) aracılığı ile şikayetini
yapabilir. Ancak ifade vermek için şahsen yargı makamları önüne gitmesi
gerekecektir. İstanbul Barosu en az ücret tarifesine göre 2012 yılı için
şikayet takibi hizmeti sonucunda avukata ödenmesi gereken asgari ücret 1500 TL
+ KDV dir.
Şikayetin ardından cumhuriyet savcılığı şikayeti
inceleyecek, kovuşturmaya yer olup olmadığına dair karar verecektir.
Kovuşturmaya yer olduğuna karar verilmesi durumunda tarafların ve varsa
tanıkların ifadeleri alınacak, şikayet konusuna göre tüm inceleme yapılıp
delillerin toplanmasının ardından savcı hazırlayacağı iddianame ile dava
açılmasını talep edecek veya etmeyecektir. Dava açılması halinde dava sulh ceza
mahkemesinde devam edecek ve dava sonucunda sanığın ceza almasına veya beraatine
karar verilecektir. Bu süreç şikayete konu suça göre çok değişebilmekle
birlikte 8 ay ile 2 yıl arasında bir sürede sonlanmaktadır.
Suçun
yaptırımı (cezası)
Hakaret suçunun cezası üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezasıdır. Adli para cezaları
gün sayısı katsayı ile çarpılarak hesaplanır. Bu miktar en az 20 en çok 100 TL
dir ve hakim tarafında belirlenir. Bu durumda 1800 TL ile 73000 TL arasında bir
para cezası vardır. Bu rakam kanunda yazılı şartlar dahilinde
taksitlendirilebilir. Ödenmemesi halinde hapis cezasına dönüşecektir.
Şartlarının bulunması halinde cezalandırılmasına hükmedilen sanık hakkındaki
hükmün açıklanması geri bırakılabilir. Bu durumda sanık belirtilen sürede başka
bir suç işlemezse bu ceza ortadan kalkacaktır.
TAZMİNAT
AÇISINDAN
Hakarete uğrayan kişi uğradığı manevi zararın
tazmini için hukuk mahkemelerine başvurarak tazminat talebinde de bulunabilir.
Tazminat talep etmek için şikayet yoluna başvurmak şart değildir. Ancak,
şikayet sonucunda çıkacak karar tazminat davasının sonucunu belirler. Yani
açılan ceza davasında sanık suçsuz bulunmuşsa, bu karar tazminat davasının
reddedilmesi sonucunu doğurur. Tazminata hükmedilmiş olması ceza davasının
sonucunu etkilemez.
Dava açmak için şikayetten farklı olarak karşı
tarafın belirli olması gerekir.
Tazminat davası bir hukuk davası olduğundan dava
dilekçesi yazılarak hukuk mahkemesine başvurularak açılması gerekir. Görevli
mahkeme davalının (hakaret ettiği iddia edilenin) ikametgahıdır. Dava
masraflarının ve harcın dava açılırken mahkeme veznesine yatırılması gerekir.
Bu rakam talep edilecek tazminat miktarına göre değişmekle birlikte çok
ortalama olarak 10000 TL için 480 TL, 20000 TL için 628 TL dir. Davayı avukat
aracılığı ile takip etmek zorunlu değildir. Avukat aracılığı ile takip edilmesi
durumunda İstanbul Barosu en az ücret tarifesine göre 2012 yılı için avukata
ödenmesi gereken asgari ücret 4000 TL den az olmamak kaydı ile talep edilen
miktarın %15 i dir. Davalar açılan mahkemenin iş yoğunluğuna göre değişmekle
birlikte ortalama 2-3 yıl sürmektedir.
İlgili Mevzuat
Türk
Ceza Kanunu
SEKİZİNCİ
BÖLÜM
Şerefe Karşı
Suçlar
Hakaret
MADDE 125. - (1) Bir
kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil
veya olgu isnat eden ya da yakıştırmalarda bulunmak veya sövmek suretiyle bir
kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar
hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Mağdurun gıyabında hakaretin
cezalandırılabilmesi için fiilin en az üç kişiyle ihtilât ederek işlenmesi
gerekir.
(2) Fiilin,
mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenmesi
hâlinde, yukarıdaki fıkrada belirtilen cezaya hükmolunur.
(3) Hakaret
suçunun;
a) Kamu
görevlisine karşı görevinden dolayı,
b) Dinî,
siyasî, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından,
değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına
uygun davranmasından dolayı,
c) Kişinin
mensup bulunduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle,
İşlenmesi
hâlinde, cezanın alt sınırı bir yıldan az olamaz.
(4) Ceza,
hakaretin alenen işlenmesi hâlinde, altıda biri; basın ve yayın yoluyla işlenmesi
hâlinde, üçte biri oranında artırılır.
(5) Kurul
hâlinde çalışan kamu görevlilerine görevlerinden dolayı hakaret edilmesi
hâlinde suç, kurulu oluşturan üyelere karşı işlenmiş sayılır.
Mağdurun belirlenmesi
MADDE 126. - (1) Hakaret
suçunun işlenmesinde mağdurun ismi açıkça belirtilmemiş veya isnat üstü kapalı
geçiştirilmiş olsa bile, eğer niteliğinde ve mağdurun şahsına yönelik
bulunduğunda duraksanmayacak bir durum varsa, hem ismi belirtilmiş ve hem de
hakaret açıklanmış sayılır.
İsnadın ispatı
MADDE 127. - (1) İsnat
edilen ve suç oluşturan fiilin ispat edilmiş olması hâlinde kişiye ceza
verilmez. Bu suç nedeniyle hakaret edilen hakkında kesinleşmiş bir mahkûmiyet
kararı verilmesi hâlinde, isnat ispatlanmış sayılır. Bunun dışındaki hâllerde
isnadın ispat isteminin kabulü, ancak isnat olunan fiilin doğru olup
olmadığının anlaşılmasında kamu yararı bulunmasına veya şikâyetçinin ispata
razı olmasına bağlıdır.
(2) İspat
edilmiş fiilinden söz edilerek kişiye hakaret edilmesi hâlinde, cezaya hükmedilir.
İddia ve savunma dokunulmazlığı
MADDE 128. - (1) Yargı
mercileri veya idarî makamlar nezdinde yapılan yazılı veya sözlü başvuru, iddia
ve savunmalar kapsamında, kişilerle ilgili olarak somut isnadlarda ya da
olumsuz değerlendirmelerde bulunulması hâlinde, ceza verilmez. Ancak, bunun
için isnat ve değerlendirmelerin, gerçek ve somut vakıalara dayanması ve
uyuşmazlıkla bağlantılı olması gerekir.
Haksız fiil nedeniyle veya karşılıklı hakaret
MADDE 129. - (1) Hakaret
suçunun haksız bir fiile tepki olarak işlenmesi hâlinde, verilecek ceza üçte
birine kadar indirilebileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilir.
(2) Bu
suçun, kasten yaralama suçuna tepki olarak işlenmesi hâlinde, kişiye ceza
verilmez.
(3) Hakaret
suçunun karşılıklı olarak işlenmesi hâlinde, olayın mahiyetine göre,
taraflardan her ikisi veya biri hakkında verilecek ceza üçte birine kadar
indirilebileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilir.
Kişinin hatırasına hakaret
MADDE 130. - (1) Bir
kimsenin öldükten sonra hatırasına en az üç kişiyle ihtilât ederek hakaret eden
kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.
Ceza, hakaretin alenen işlenmesi hâlinde, altıda biri oranında artırılır.
(2) Bir
ölünün kısmen veya tamamen ceset veya kemiklerini alan veya ceset veya kemikler
hakkında tahkir edici fiillerde bulunan kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis
cezası ile cezalandırılır.
Soruşturma ve kovuşturma
koşulu
MADDE 131. - (1) Kamu
görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen hariç; hakaret suçunun
soruşturulması ve kovuşturulması, mağdurun şikâyetine bağlıdır.
(2) Mağdur,
şikâyet etmeden önce ölürse, veya suç ölmüş olan kişinin hatırasına karşı
işlenmiş ise; ölenin ikinci dereceye kadar üstsoy ve altsoyu, eş veya
kardeşleri tarafından şikâyette bulunulabilir.
