İnternet Sitesi Sahiplerinin Sorumlulukları

İNTERNET SİTESİ KURAN VE/VEYA İŞLETEN GERÇEK VE TÜZEL KİŞİLERİN SORUMLULUK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ

tüm internet siteleri açısından kontrol edilecekler

1. alan adının, gerekirse karışıklığa yol açabilecek benzerlerinin tescili, tescil sona erme tarihlerinin takibi, alan adının bir başkasının markasını ihla edip etmediğinin kontrolü.

2. alan adının alan adı alınmasına aracılık eden danışman, yer sağlayıcı vb. Üzerine alınmaması, doğrudan şirket adına alınması, tescilde mutlaka sürekli kontrol edilen bir alan adı verilmesi (iptali için bir başvuru varsa verilen alan adına yapılan bildirim geçerli sayılıyor. Dolayısıyla kullanılmayan bir e posta verilmişse alan adınızın iptali için bir başvuru olduğunuzda haberiniz ve dolayısıyla savunma hakkınız olmuyor. Doğrudan iptalle veya alan adının şikayet edene verilmesi kararı ile karşılaşıyorsunuz)

3. internet sitesi kuurm dışında bir kişi veya şirkete yaptırılmışsa sitede kullanılan görsellerin ve diğer içeriğin (kullanılan fontlar da dahil olmak üzere) telif haklarını ihlal etmeyecek şekilde kullanıldığının kontrolü.

4. 5651 sayılı yasa ile genelde IP tabanlı engelleme yapıldığından sitenin barınırıldığı sunucuda aynı IP ile erişilen başka siteler olmasının bu siteler hakkında engeleme kararı verilmesi durumunda siteye erişimin de engelleneceğinin göz önüne alınarak bu konuda gerekli önlemlerin alınması

5. Site sahibi şirket TTK 397/4 gereği denetime tabii ise TTK m1524 de belirtilen hususların sitede yer alması.

6. 5651 sayılı yasadan ve ilgili yönetmelikten kaynaklanan adres, iletişim bilgileri, yer sağlayıcı vb. Bilgilerin yer alması

7. sitede yer alan içeriğin yasalara, örf adete, ahlaka aykırı olmaması

8. sitede verilen linklerde (içeriği onaylayacak, içeriği bildiğimizi belirtecek şekilde) yer alan içerikte yasaya, ahlaka adaba aykırı içerik olmaması

9 sitede kullanıcıların veya müşterilerin yorum yapmasına, siteye içerik yüklemesine izin veriliyorsa bu içerik ile ilgili şikayet ve taleperin iletilebileceği bir e posta, form telefon vb. Olması ve bu iletişim kanalının sürekli kontrol edilmesi

Tacirler arasında (B2B) ticaret yapılan siteler açısından:

1. 5653 sayılı yasa ve ilgili yönetmelikte yer alan bilgilerin sitede yer alıp almadığının kontrol edilmesi

2. 5653 sayılı yasa ve ilgili yönetmelikte düzenlenen şekilde sipariş formlarının hazırlanması, bu formların satış işleminden önce alıcıya gösterilmesi, gerekirse bu aşamada düzeltme yapılabilmesi,

3. site ve hizmet gizlilik politikalarının mutlaka tüm kullanıcıların erişebileceği şekilde sitede yer alması

4. 5. Kişisel veriler 3. kişilere kişinin izni dışında verilemeyeceğinden veya paylaşılamayacağından bu tür bir paylaşım yapılacaksa izin alınması

Tacirler ile tüketiciler arasında (B2C) ticaret yapılan siteler açısından:

1. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve ilgil Mesafeli Satış Yönetmeliği ile sitede yer alması zorunlu hale getirilen bilgilerin sitede yer alması

2. tüketicinin sipariş ve sözleşmesinin sonradan erişebileceği şekilde (sitede yeniden erişeceği şekilde saklanarak ve/veya e posta ile gönderilerek) ve belirtilen formatta sunulmasına

3. yasa ve ilgili yönetmelikte düzenlenen şekilde sipariş formlarının hazırlanması, bu formların satış işleminden önce alıcıya gösterilmesi, gerekirse bu aşamada düzeltme yapılabilmesi,

4. Tüketici bilgilerinin korunması için gerekli tüm güvenlik tedbirlerinin alınmasına

5. kullanıcı verileri 3. kişilere kişinin izni dışında verilemeyeceğinden veya paylaşılamayacağından bu tür bir paylaşım yapılacaksa izin alınması

6. Site aracılığı ile toplanan e posta ve telefonlara bilgilendirme reklam vb ileti gönderilebilmesi için izin gerekeceğinden bu tür bir paylaşım yapılacaksa izin alınması

7. tüketicinin e ticaretle ilgili tüm iletişiminin (sipariş, cayma beyanı, bilgilendirmeler, kabuller vb.) en az 3 yıl süre ile saklanması

A) 5651 SAYILI YASADAN KAYNAKLANAN YÜKÜMLÜLÜKLER

Yer sağ­la­yı­cı: Hiz­met ve içe­rik­le­ri ba­rın­dı­ran sis­tem­le­ri sağ­la­yan ve­ya iş­le­ten ger­çek ve­ya tü­zel ki­şi­le­ri. örneğin internet sitesinde başkalarının görüşlerini bildirebilecekleri forum yorum sayfası vb. Bulunan kurumlar ve kişiler (habertürk, twitter, facebook, hukukturk vb), başkalarının fotoğraf, video yazı vb. Yükleyebileceği, kendi sitesini sayfasını oluşturabileceği alanlar sağlayanlar (facebook, blogger, youtube vb)

İçerik sağlayıcı: İn­ter­net or­ta­mı üze­rin­den kul­la­nı­cı­la­ra su­nu­lan her tür­lü bil­gi ve­ya ve­ri­yi üre­ten, de­ğiş­ti­ren ve sağ­la­yan ger­çek ve­ya tü­zel ki­şi­le­r. Kendi internet sitesine sahip olan veya bir başkasınn sitesinde yorum, yükleme, yazı vb. Interaktif alanlarda kendi içeriğini paylaşan herkes içerik sağlayıcıdır.

Yer sağlayıcı: Hiz­met ve içe­rik­le­ri ba­rın­dı­ran sis­tem­le­ri sağ­la­yan ve­ya iş­le­ten ger­çek ve­ya tü­zel ki­şi­le­rdir. Sunucu hizmeti veren ticari yer sağlayıcıların (sunucu, server hizmet sağlayıcıları) yanında bir başkasının stesinde içerik paylaşmasına izin veren tüm gerçek ve tüzel kişiler yer sağlayıcıdır. Bu anlamda sitesinde müşterilerinin yorum yapmasına, tecrübelerini paylaşmasına izin veren kişi ve kurumlar yer sağlayıcı sayılır.

Bil­gi­len­dir­me yü­küm­lü­lü­ğü

MAD­DE 3- (1) İçe­rik, yer ve eri­şim sağ­la­yı­cı­la­rı, yö­net­me­lik­le be­lir­le­nen esas ve usûl­ler çer­çe­ve­sin­de ta­nı­tı­cı bil­gi­le­ri­ni ken­di­le­ri­ne ait in­ter­net or­ta­mın­da kul­la­nı­cı­la­rın ula­şa­bi­le­ce­ği şe­kil­de ve gün­cel ola­rak bu­lun­dur­mak­la yü­küm­lü­dür.

(2) Yu­ka­rı­da­ki fık­ra­da be­lir­ti­len yü­küm­lü­lü­ğü ye­ri­ne ge­tir­me­yen içe­rik, yer ve­ya eri­şim sağ­la­yı­cı­sı­na Baş­kan­lık ta­ra­fın­dan iki­bin Ye­ni Türk Li­ra­sın­dan on­bin Ye­ni Türk Li­ra­sı­na ka­dar ida­rî pa­ra ce­za­sı ve­ri­lir.

Bilgilendirme yükümlülüğü (Yönetmelik)

MADDE 5 – (1) Ticari veya ekonomik amaçlı içerik sağlayıcıları, yer sağlayıcıları ve erişim sağlayıcıları, aşağıda belirtilen tanıtıcı bilgilerini, kendilerine ait internet ortamında, kullanıcıların ana sayfadan doğrudan ulaşabileceği şekilde ve iletişim başlığı altında, doğru, eksiksiz ve güncel olarak bulundurmakla yükümlüdür:

a) Gerçek kişi ise; adı ve soyadı, tüzel kişi ise; unvanı ve sorumlu kişiler, vergi kimlik numarası veya ticaret sicil numarası,

b) Yerleşim yeri, tüzel kişi ise merkezinin bulunduğu yer,

c) Elektronik iletişim adresi ve telefon numarası,

ç) Sunduğu hizmet, bir merciin iznine veya denetimine tabi bir faaliyet çerçevesinde yapılıyor ise, yetkili denetim merciine ilişkin bilgiler.

(2) Ticari veya ekonomik amaçlı içerik sağlayıcı, birinci fıkradaki bilgilerle birlikte, yer sağlayıcıya ilişkin tanıtıcı bilgileri, doğru, eksiksiz ve güncel olarak ana sayfasında bulundurmakla yükümlüdür.

İçe­rik sağ­la­yı­cı­nın so­rum­lu­lu­ğu

MAD­DE 4- (1) İçe­rik sağ­la­yı­cı, in­ter­net or­ta­mın­da kul­la­nı­ma sun­du­ğu her tür­lü içe­rik­ten so­rum­lu­dur.

(2) İçe­rik sağ­la­yı­cı, bağ­lan­tı sağ­la­dı­ğı baş­ka­sı­na ait içe­rik­ten so­rum­lu de­ğil­dir. An­cak, su­nuş bi­çi­min­den, bağ­lan­tı sağ­la­dı­ğı içe­ri­ği be­nim­se­di­ği ve kul­la­nı­cı­nın söz ko­nu­su içe­ri­ğe ulaş­ma­sı­nı amaç­la­dı­ğı açık­ça bel­li ise ge­nel hü­küm­le­re gö­re so­rum­lu­dur.

Özetle internet sitesi olan tüm gerçek ve tücel kişiler bu sitede yer alan kendi içeriklerinden tam olarak sorumludurlar. Ayrıca 5651 madde 3 gereği sitede iletişim bilgilerini de bulundurmakla yükümlüdürler. Link verilen site içeriğinden sorumlu olmamakla birlikte bu sitede yer alan yasaya aykırı içerikten haberdar oldukları belli ise (örn. “marka ayakkabılara yüzlerce lira vermeyin. Aşağıdaki linke tıklayarak yerli üretim birebir aynı ayakkabıyı üçte bir fiyatına alın”) içerikten sorumlu olacaklardır.

Yer sağ­la­yı­cı­nın yü­küm­lü­lük­le­ri

MAD­DE 5- (1) Yer sağ­la­yı­cı, yer sağ­la­dı­ğı içe­ri­ği kon­trol et­mek ve­ya hu­ku­ka ay­kı­rı bir fa­ali­ye­tin söz ko­nu­su olup ol­ma­dı­ğı­nı araş­tır­mak­la yü­küm­lü de­ğil­dir.

(2) Yer sağ­la­yı­cı, yer sağ­la­dı­ğı hu­ku­ka ay­kı­rı içe­rik­ten, ce­za so­rum­lu­lu­ğu ile il­gi­li hü­küm­ler sak­lı kal­mak kay­dıy­la, bu Ka­nu­nun 8 in­ci ve 9 un­cu mad­de­le­ri­ne gö­re ha­ber­dar edil­me­si ha­lin­de ve tek­nik ola­rak im­kân bu­lun­du­ğu öl­çü­de hu­ku­ka ay­kı­rı içe­ri­ği ya­yın­dan kal­dır­mak­la yü­küm­lü­dür.

Sitede başkalarının içerik paylaşmasına (yorum yapması, foto göndermesi vb) izin verilmesi durumunda (yer sağlayıcı) paylaşılan içerikten sorumlu olmamakla birlikte 5651 sayılı yasa gereği haberdar edildiği yasaya aykırı içeriği kaldırmakla yükümlüdürler ve bu yükümlülüğü yerine getirmemeleri durumunda cezai yaptırımla karşılaşabilirler.

B TÜRK TİCARET KANUNU'NDAN KAYNAKLANAN YÜKÜMLÜLÜKLER

Tüm şirketlerin internet sitesi açma yükümlülüğü yoktur. Sadece TTK 397/4 gereği denetime tabii olan şirketler için bu yükümlülük getirilmiştir. Bu şirketler için aşağıdaki içeriğin sitede bulundurulması zorunludur:

I - İnternet sitesi

MADDE 1524- (Değişik: 26/6/2012-6335/34 md.)

(1) 397 nci maddenin dördüncü fıkrası uyarınca denetime tabi olan sermaye şirketleri, kuruluşlarının ticaret siciline tescili tarihinden itibaren üç ay içinde bir internet sitesi açmak ve bu sitenin belirli bir bölümünü şirketçe kanunen yapılması gereken ilanların yayımlanmasına özgülemek zorundadır. İnternet sitesinde yayımlanacak içerikler, bu Kanunda belli bir süre belirtilmiş ise bu süre içinde, belirtilmemiş ise içeriğin dayandığı işlemin veya olgunun gerçekleştiği tarihten, tescil veya ilana bağlandığı durumlarda ise tescil veya ilanın yapıldığı tarihten itibaren en geç beş gün içinde, şirketin kuruluşundan internet sitesi açılıncaya kadar geçen sürede yayımlanması gereken içerikler de bu sitenin açıldığı tarihte siteye konulur.

(2) Birinci fıkrada öngörülen yükümlülüklere uyulmaması, ilgili kararların iptal edilmesinin sebebini oluşturur, Kanuna aykırılığın tüm sonuçlarının doğmasına yol açar ve kusuru bulunan yöneticiler ile yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğuna neden olur. Cezai hükümler saklıdır.

(3) İnternet sitesinin bilgi toplumu hizmetlerine ayrılmış bölümü herkesin erişimine açıktır. Erişim hakkının kullanılması, ilgili olmak veya menfaati bulunmak gibi kayıtlarla sınırlandırılamayacağı gibi herhangi bir şarta da bağlanamaz. Bu ilkenin ihlali hâlinde herkes engelin kaldırılması davasını açabilir.

(4) İnternet sitesinin bu maddenin amaçlarına özgülenmiş kısmında yayımlanan içeriğin başına tarih ve parantez içinde “yönlendirilmiş mesaj” ibaresi konulur. Bu ibare ancak bu Kanuna ve bu fıkrada anılan yönetmeliğe uyulmak suretiyle değiştirilebilir. Özgülenen kısımda yer alan bir mesajın, yönlendirildiği karinedir. Sitenin, bir numara altında tescili ve ilgili diğer hususlar Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından bir yönetmelikle düzenlenir.

(5) Bu Kanun ve ilgili diğer kanunlarda veya idari düzenlemelerde daha uzun bir süre öngörülmedikçe, şirketin internet sitesine konulan bir içerik, üzerinde bulunan tarihten itibaren en az altı ay süreyle internet sitesinde kalır, aksi hâlde konulmamış sayılır.

(6) İnternet sitesiyle ilgili olarak bu Kanunun ilgili maddelerinde ve bu maddede öngörülen düzenlemeler denetime tabi olmayan sermaye şirketleri hakkında uygulanmaz.

C E TİCARET YAPAN KİŞİ VE KURUMLAR İÇİN ELETTRONİK TİCARET YASASI VE İLGİLİ YÖNETMELİKTEN KAYNAKLANAN YÜKÜMLÜLÜKLER

İnternet ortamında ticaret yapan kişi veya kurumlar ticaretin tacirler arasında (B2B) veya tüketiciye (B2C) yapıldığına bakılmaksızın 6563 sayılı elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun gereği internet sitesinde kendisine, sunulan hizmete, gizlilik politikalarına ve hizmetin kullanımı detayları hakkında bilgiler vermekle yükümlüdürler:

Bilgi verme yükümlülüğü

MADDE 3 – (1) Hizmet sağlayıcı, elektronik iletişim araçlarıyla bir sözleşmenin yapılmasından önce;

a) Alıcıların kolayca ulaşabileceği şekilde ve güncel olarak tanıtıcı bilgilerini,

b) Sözleşmenin kurulabilmesi için izlenecek teknik adımlara ilişkin bilgileri,

c) Sözleşme metninin sözleşmenin kurulmasından sonra, hizmet sağlayıcı tarafından saklanıp saklanmayacağı ile bu sözleşmeye alıcının daha sonra erişiminin mümkün olup olmayacağı ve bu erişimin ne kadar süreyle sağlanacağına ilişkin bilgileri,

ç) Veri girişindeki hataların açık ve anlaşılır bir şekilde belirlenmesine ve düzeltilmesine ilişkin teknik araçlara ilişkin bilgileri,

d) Uygulanan gizlilik kuralları ve varsa alternatif uyuşmazlık çözüm mekanizmalarına ilişkin bilgileri,

sunar.

(2) Hizmet sağlayıcı, varsa mensubu olduğu meslek odası ile meslekle ilgili davranış kurallarını ve bunlara elektronik olarak ne şekilde ulaşılabileceğini belirtir.

(3) Tarafların tüketici olmadığı hâllerde taraflar, birinci ve ikinci fıkralardaki düzenlemelerin aksini kararlaştırabilirler.

(4) Hizmet sağlayıcı, sözleşme hükümlerinin ve genel işlem şartlarının alıcı tarafından saklanmasına imkan sağlar.

(5) Birinci ve ikinci fıkralar, münhasıran elektronik posta yoluyla veya benzeri bireysel iletişim araçlarıyla yapılan sözleşmelere uygulanmaz.

Siparişlerde ve sipariş onaylarında alıcının siparişini kolayca gözden geçirebilmesi, siparişinin içerdiği kalemleri rahatlıkla görmesi ve gerekirse yeniden düzenleyebilmesi, siparişin alındığının teyidini görmesi için aşağıdaki düzenlemeler getirilmiştir.

Sipariş

MADDE 4 – (1) Elektronik iletişim araçlarıyla verilen siparişlerde aşağıdaki esaslar geçerlidir:

a) Hizmet sağlayıcı, siparişin onaylanması aşamasında ve ödeme bilgilerinin girilmesinden önce, ödeyeceği toplam bedel de dâhil olmak üzere, sözleşmenin şartlarının alıcı tarafından açıkça görülmesini sağlar.

b) Hizmet sağlayıcı, alıcının siparişini aldığını gecikmeksizin elektronik iletişim araçlarıyla teyit eder.

c) Sipariş ve siparişin alındığının teyidi, tarafların söz konusu beyanlara erişiminin mümkün olduğu anda gerçekleşmiş sayılır.

(2) Hizmet sağlayıcı, sipariş verilmeden önce alıcıya, veri giriş hatalarını belirleyebilmesi ve düzeltebilmesi için uygun, etkili ve erişilebilir teknik araçları sunar.

(3) Tarafların tüketici olmadığı hâllerde taraflar, birinci ve ikinci fıkralardaki düzenlemelerin aksini kararlaştırabilirler.

(4) Birinci fıkranın (a) ve (b) bentleri ile ikinci fıkra, münhasıran elektronik posta yoluyla veya benzeri bireysel iletişim araçlarıyla yapılan sözleşmelere uygulanmaz.

D) TÜKETİCİNİN KORUNMASI HAKKINDA KANUN VE İLGİLİ MESAFELİ SATIŞLAR YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YÜKÜMLÜLÜKLER

Bu yükümlülükler sadece internet sitesi üzerinden tüketiciye mal veya hizmet satılması durumunda (B2C) geçerlidir. Bu yükümlülüklerle internet sitesi üzerinden alışveriş yapan müşterinin korunması, bilgilendirilmesi sağlanmaktadır. Yönetmelik gereği sitede tüketiciye aşağıdaki bilgiler sunulmalıdır:

Ön bilgilendirme

MADDE 5 – (1) Tüketici, mesafeli sözleşmenin kurulmasından ya da buna karşılık gelen herhangi bir teklifi kabul etmeden önce, aşağıdaki hususların tamamını içerecek şekilde satıcı veya sağlayıcı tarafından bilgilendirilmek zorundadır.

a) Sözleşme konusu mal veya hizmetin temel nitelikleri,

b) Satıcı veya sağlayıcının adı veya unvanı, varsa MERSİS numarası,

c) Tüketicinin satıcı veya sağlayıcı ile hızlı bir şekilde irtibat kurmasına imkan veren, satıcı veya sağlayıcının açık adresi, telefon numarası ve benzeri iletişim bilgileri ile varsa satıcı veya sağlayıcının adına ya da hesabına hareket edenin kimliği ve adresi,

ç) Satıcı veya sağlayıcının tüketicinin şikayetlerini iletmesi için (c) bendinde belirtilenden farklı iletişim bilgileri var ise, bunlara ilişkin bilgi,

d) Mal veya hizmetin tüm vergiler dahil toplam fiyatı, niteliği itibariyle önceden hesaplanamıyorsa fiyatın hesaplanma usulü, varsa tüm nakliye, teslim ve benzeri ek masraflar ile bunların önceden hesaplanamaması halinde ek masrafların ödenebileceği bilgisi,

e) Sözleşmenin kurulması aşamasında uzaktan iletişim aracının kullanım bedelinin olağan ücret tarifesi üzerinden hesaplanamadığı durumlarda, tüketicilere yüklenen ilave maliyet,

f) Ödeme, teslimat, ifaya ilişkin bilgiler ile varsa bunlara ilişkin taahhütler ve satıcı veya sağlayıcının şikayetlere ilişkin çözüm yöntemleri,

g) Cayma hakkının olduğu durumlarda, bu hakkın kullanılma şartları, süresi, usulü ve satıcının iade için öngördüğü taşıyıcıya ilişkin bilgiler,

ğ) Cayma bildiriminin yapılacağı açık adres, faks numarası veya elektronik posta bilgileri,

h) 15 inci madde uyarınca cayma hakkının kullanılamadığı durumlarda, tüketicinin cayma hakkından faydalanamayacağına ya da hangi koşullarda cayma hakkını kaybedeceğine ilişkin bilgi,

ı) Satıcı veya sağlayıcının talebi üzerine, varsa tüketici tarafından ödenmesi veya sağlanması gereken depozitolar ya da diğer mali teminatlar ve bunlara ilişkin şartlar,

i) Varsa dijital içeriklerin işlevselliğini etkileyebilecek teknik koruma önlemleri,

j) Satıcı veya sağlayıcının bildiği ya da makul olarak bilmesinin beklendiği, dijital içeriğin hangi donanım ya da yazılımla birlikte çalışabileceğine ilişkin bilgi,

k) Tüketicilerin uyuşmazlık konusundaki başvurularını Tüketici Mahkemesine veya Tüketici Hakem Heyetine yapabileceklerine dair bilgi.

(2) Birinci fıkrada belirtilen bilgiler, mesafeli sözleşmenin ayrılmaz bir parçasıdır ve taraflar aksini açıkça kararlaştırmadıkça bu bilgiler değiştirilemez.

(3) Satıcı veya sağlayıcı, birinci fıkranın (d) bendinde yer alan ek masraflara ilişkin bilgilendirme yükümlülüğünü yerine getirmezse, tüketici bunları karşılamakla yükümlü değildir.

(4) Birinci fıkranın (d) bendinde yer alan toplam fiyatın, belirsiz süreli sözleşmelerde veya belirli süreli abonelik sözleşmelerinde, her faturalama dönemi bazında toplam masrafları içermesi zorunludur.

(5) Açık artırma veya eksiltme yoluyla kurulan sözleşmelerde, birinci fıkranın (b), (c) ve (ç) bentlerinde yer alan bilgilerin yerine açık artırmayı yapan ile ilgili bilgilere yer verilebilir.

(6) Ön bilgilendirme yapıldığına ilişkin ispat yükü satıcı veya sağlayıcıya aittir.

Yukarıda belirtilen bilgiler en az 12 punto halinde, açık ve anlaşılır bir halde sunulmalı, tüketiciye yazılı olarak ve kalıcı veri sağlayıcısıyla (e posta veya indirmeye izin verilen bir dosya gibi) bildirilmelidir. Tüketici bu bilgilere istediği takdirde yeniden ulaşabilmelidir. Ayrıca tüketiciye hangi ödeme araçları ile ödeme yapabileceği ve ödeme koşulları da önbilgi aşamasında aynı şekilde açıkça bildirilmelidir. Satıcı veya sağlayıcı, bu Yönetmelik kapsamında düzenlenen cayma hakkı, bilgilendirme, teslimat ve diğer hususlardaki yükümlülüklerine dair her bir işleme ilişkin bilgi ve belgeyi üç yıl boyunca saklamak zorundadır.